Trans*Tapes: ‘Als wij die zichtbaarheid willen, dan moeten we dat zelf doen’

Buiten het centrum van Amsterdam, in het Manor hotel, vond in 2014 tijdens de Gay Pride de eerste editie van de TransPride plaats. Hoewel producent Jonah Lamers, zelf transgender, met veel enthousiasme het Manor hotel binnenliep, kwam hij teleurgesteld thuis. Hij herkende zich niet in het publiek, door een tekort aan diversiteit. Het meest zichtbare gedeelte van de transgemeenschap zijn namelijk oudere transvrouwen. Een veel voorkomend probleem, waar volgens hem ook de Nederlandse media debet aan is. Samen met filmmakers Bart Peters en Chris Rijksen sloeg Jonah de handen ineen om dit te verbeteren: “Als wij die zichtbaarheid willen, dan moeten we dat zelf doen.”

De Trans*Tapes is een serie documentaire portretten van verschillende transgenders in Nederland. Het doel van de portretten is om de rijke diversiteit van de transgemeenschap te laten zien. De makers hopen hiermee een tegenwicht te bieden aan het eenzijdige beeld dat in de media de boventoon voert. Ze willen vooral menselijke en positieve verhalen vertellen en de daadkracht benadrukken die er nodig is om als transgender het gevoel van bevrijding na te streven.

Of het nou gaat om het programma Hij is een Zij of een aflevering van Je Zal Het Maar Zijn, de makers merken dat transgenders nog altijd in een hulpbehoevende positie worden afgebeeld. Ondanks dat deze programma’s vaak begrip (willen) opwekken bij de kijker, plaatsen ze de transgender nog steeds in een slachtofferrol. Het is logisch volgens Bart Peters dat een cisgender persoon (iemand die zich identificeert met het geslacht dat geregistreerd is tijdens de geboorte) het transitieproces als ingrijpend ziet. Hij benadrukt daarom het belang om het verhaal vanuit de gemeenschap te vertellen: “Van buitenaf wordt de vraag gesteld: ‘Was het dan niet heftig dat je borsten werden verwijderd?’. Wij vinden het interessanter om te vragen ‘Hoe was het de eerste keer zwemmen zonder borsten?’. Wij kennen namelijk het gevoel van bevrijding van dergelijke momenten en hierdoor krijg je een veel positiever antwoord.”

Wanneer het verhaal van een transgender verteld wordt, gaat het meestal over de transitie. Toch is de nadruk op operaties en hormoonbehandelingen op zich geen probleem, benadrukt Jonah: “Als je opeens iets anders ziet, roept dat vragen op. Dat is een heel logisch iets, maar mensen blijven daar hangen. Het gaat niet dieper. Terwijl je als transgender meer bent dan je operatie.” Juist door het persoonlijke verhaal te vertellen, komt de diversiteit van de gemeenschap naar boven.

In de Trans*Tapes wordt bijvoorbeeld ook het verhaal van Layne verteld, die zichzelf identificeert als genderqueer. Chris legt uit dat genderqueer een anti-identiteit is. Het komt voort uit een bewustzijn dat de hokjes ‘man’ en ‘vrouw’, met alle bijbehorende gedragsregels, gecreëerd zijn door de maatschappij. Maar niet iedereen past daarin, ondanks dat de samenleving dat wel van je eist. “Als je niet in die hokjes past, ben je je hele leven in wrijving met de maatschappij. Voor de meeste transgenders is dit vaak een tijdelijke fase, tijdens de transitie. Voor Layne is dat constant.” Voor haar geldt niet het standaardverhaal van de transitie. Zij gaat niet van het ene hokje naar het andere hokje en ziet zichzelf dan ook niet terug in dergelijke verhalen.

Maar zo zwaar als Layne’s verhaal misschien klinkt in woorden, zo luchtig is de teaser van haar portret. Het laat duidelijk zien dat de makers de kijker op een toegankelijke en ontspannen manier in de verhalen willen betrekken. “Wij hebben vooral ook veel plezier gehad in het maken van de tapes. En dat heeft voor een hele ontspannen sfeer gezorgd, ook voor de mensen die we hebben geïnterviewd” zegt Bart Peters. “We willen ook vooral een gevoel van empowerment meegeven aan de transjongeren die de tapes zien. Het is namelijk nog steeds een kwetsbare groep.”

Terwijl ze nog middenin de productiefase zitten, kijken ze voorzichtig naar wat de toekomst voor ze kan brengen. Ze zijn in gesprek met verschillende partijen om de portretten op festivals te vertonen en eventueel in te zetten als educatiemateriaal. Om de zichtbaarheid van transgenders te vergroten, hopen ze het project later uit te breiden met een YouTube kanaal. Chris Rijksen: “Ik merk dat er een verschuiving plaatsvindt die ruimte biedt voor persoonlijkere verhalen. We krijgen ontzettend veel fijne en positieve reacties op ons project en ik denk dat daar meer in zit. Mensen zijn nu zo ver de berg van trans-acceptatie op geklommen dat ze beginnen te zien dat er meer is aan de andere kant is.”

Om meer te lezen over de Trans*Tapes en de eerste teasers te zien van het project, kunt u terecht op deze website. Klik hier voor de projectpagina.