Martha van der Bly: ‘Wij kunnen een individueel verhaal universeel maken’ Na een stilte van veertig jaar, lukte het holocaustoverlever Eva Schloss (hierboven afgebeeld) eindelijk om haar stem te laten horen. Het zien van een nieuwsbericht over Vietnamese bootvluchtelingen deed haar beseffen dat ze haar verhaal als Joods meisje tijdens de Tweede Wereldoorlog moest delen. Haar herinneringen aan continue vluchten, lang onderduiken en aan de verschrikkelijke tijd in Auschwitz, geven haar een uniek perspectief op huidige conflicten en de stigmatisering van groepen. Rose Rebel Productions wil met haar nieuwe filmproductie Forty Years of Silence haar verhaal vertellen aan een nieuw publiek. Stichting Democratie en Media sprak met Martha van der Bly, producent bij Rose Rebel Productions Eerder speelde je als actrice in een toneelstuk over het leven van Eva Schloss. Ik kan me voorstellen dat je daarom binding voelt met haar verhaal. Toch besluit niet iedereen na zo’n ervaring om een film te maken. Waarom heb je hiervoor gekozen? “Toen ik voor het eerst in aanraking kwam met de naam Eva Schloss, was ik totaal onbekend met haar geschiedenis. Hoewel het ook een Nederlands verhaal is, blijken veel mensen haar niet te kennen. Door dit verhaal middels film te vertellen, geloof ik dat het een groter publiek kan bereiken. De film heeft een unieke invalshoek. Natuurlijk komen de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog ter sprake, maar wat ik wil benadrukken is haar persoonlijke strijd. We leven in een tijd van transitie, waar gelukkig steeds meer onderdrukte mensen voor zichzelf opkomen en hun verhaal vertellen.” Wat is er dan zo belangrijk aan die stilte? “Ik geloof dat veel mensen met een trauma nooit de ruimte vinden om zich uit te spreken. Onafhankelijk van of we nu spreken over Vietnamese bootvluchtelingen, Syrische oorlogsslachtoffers of slachtoffers van racisme in Nederland. De stilte is een copingmechanism waar niet alleen overlevende van de Holocaust zich in herkennen. Die herkenning is wat Eva Schloss heeft bewogen haar verhaal te delen. Het is namelijk niet vanzelfsprekend dat er gesproken wordt over deze onderwerpen. Als niemand zich uitspreekt over onrecht, dan hebben de dominante verhalen vrij spel om te stigmatiseren en onderdrukken. Als we bijvoorbeeld de persoonlijke verhalen van vluchtelingen niet horen, is het makkelijk om ze af te schilderen als gelukszoekers. Haar doel is ook om ons met haar verhaal attent te maken op huidige problematiek, zoals bijvoorbeeld de stigmatisering van vluchtelingen.” Je haalt aan dat het vertellen van een verhaal kan helpen, maar wat gebeurt er dan wanneer iemand een persoonlijk verhaal deelt? “Het doorbreken van de stilte is een lang proces en sommige mensen lukt het nooit. Ik geloof dat de kracht van het uitspreken ligt in de mogelijk helende werking. Een stuk van die heling ligt in de erkenning voor de spreker en de herkenning voor de luisteraar. Het geeft ook zij die de stilte niet hebben doorbroken het besef dat er mensen zijn die hun verhaal kennen en dat het gehoord wordt. Als verhalenverteller, geloof ik dat theater en film een unieke functie hebben hierin. Wij kunnen een individueel verhaal universeel maken. Hoe individueler, hoe universeler zelfs. We voelen allemaal blijdschap, pijn en verdriet, we worden allemaal verliefd en gaan allemaal dood.” Eerder noemde je al dat Eva Schloss na een lange worsteling eindelijk kon spreken. Wat maakt dit spreken voor haar nu zo belangrijk? “Ze heeft een gevoel van verantwoordelijkheid en wil er alles aan te doen om te zorgen dat andere minderheidsgroepen beschermd worden tegen stigmatisering en onderdrukking. Ze wil dat anderen niet overkomt wat haar is overkomen. Wat zij heeft ervaren na de oorlog, doordat Europa zich vooral op de wederopbouw richtte, is dat deze groepen door de dominante verhalen niet genoeg ruimte om spreken. Zij heeft die ruimte nu wel en hoopt daarmee ook voor hedendaagse ongehoorde stemmen te kunnen pleiten. Ze wil mensen aanmoedigen om niet op te geven en te vechten voor hun stem. Eerdere projecten die haar verhaal vertellen, zoals het boek en het toneelstuk, zijn dan ook volledig op haar initiatief opgezet.” Is dit filmproject dan ook haar initiatief? “Dit filmproject is niet haar initiatief, maar ze wilde zelf wel graag dat er een film zou komen. Nu de groep ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog kleiner aan het worden is, wordt ze namelijk steeds vaker benaderd door de media om haar verhaal te doen. Binnenkort zal ze bijvoorbeeld voor de Japanse televisie haar derde bezoek aan Auschwitz sinds de oorlog laten vastleggen. Voor onze film hebben we samen gezocht naar een mooie invalsthoek. We nemen haar streven om de voiceless een stem te geven volledig ten harte. Als een van de eerste stappen in de ontwikkeling van de film hebben we daarom een trailer geschoten, waarmee we een crowdfunding campagne starten.” Kun je daar wat meer over vertellen? Wat hoop je te bereiken met deze campagne? “In tegenstelling tot het schrijven van een boek, zijn er hier veel verschillende partijen betrokken om tot het geheel te komen. Film is daarom een dure aangelegenheid, maar het product dat je levert blijft beschikbaar voor volgende generaties. We hebben er in deze film voor gekozen om beeld en muziek een grotere rol te laten spelen dan tekst. Hiermee hopen we meer tot de verbeelding te kunnen spreken van het publiek en onderscheidend te zijn ten opzichte van het boek en het toneelstuk. We hopen met de campagne genoeg geld in te zamelen om een mooie film af te kunnen afleveren die het verhaal van Eva Schloss eer aan doet. Een film die het publiek aanmoedigt om te vechten tegen onrecht.” Binnenkort kunt u op onze website meer lezen over de crowdfunding campagne voor Forty Years of Silence. Mocht u meer willen lezen over het leven van Eva Schloss of Martha’s ervaring in het toneelstuk, kunt u hier klikken voor het artikel Gepeins in het donker.