Column Merel Hendrickx – Strategisch procederen werkt Mr. Merel Hendrickx is advocaat in dienstbetrekking bij het Public Interest Litigation Project van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (PILP-NJCM), dat mogelijkheden verkent voor strategisch procederen. SDM financiert PILP meerjarig. Merel onderzoekt en coördineert strategische procedures en treedt in sommige zaken ook als advocaat op. In haar column pleit ze voor het belang van strategisch procederen. De andere columns zijn te lezen in het jaarverslag van 2019. In februari 2020 deed de rechtbank uitspraak: het Systeem Risico Indicatie (SyRI) is in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De uitspraak haalde alle kranten. Het vonnis werd internationaal onthaald als een landslide victory. Hoewel nu controversieel, werd SyRI, waarmee aan de hand van data van burgers en geheime risicoprofielen risico’s op fraude opgespoord zouden kunnen worden, in 2014 zonder ook maar één kritische vraag door de Eerste en Tweede Kamer aangenomen. Lobby tegen de wet had geen zin meer en de critici (die waren er wel; volgens hen waren met SyRI alle burgers bij voorbaat verdacht) hadden weinig andere middelen tot hun beschikking om tegen SyRI op te komen. Toen besloot mijn team – het PILP-NJCM, meerdere maatschappelijke organisaties, en auteurs Maxim Februari en Tommy Wieringa – een rechtszaak te starten tegen SyRI. Volgens onze coalitiemaakt SyRI een grootschalige en ongerechtvaardigde inbreuk op het privéleven van burgers en is het een gevaar voor de democratische rechtsstaat. Het systeem werkte ook nog eens niet en leek discriminatoir te zijn ingezet. Wat wij doen, noemen we strategisch procederen voor mensenrechten: het op een strategische manier inzetten van een juridische procedure om daarmee te proberen sociale, politieke of juridische veranderingen teweeg te brengen. Na het signaleren en bestuderen van een onderwerp wordt nagedacht over de vraag of een procedure zou kunnen helpen. Als dat zo is, denken we mee over wat voor soort procedure, op welk moment, met welke cliënt(en) en met welke eis dat zou moeten zijn. Meestal zullen we een zaak voeren om die juridisch te winnen, maar soms kan juridisch verliezen óók winst opleveren: zo kan een onrecht worden aangetoond, of aandacht worden gecreëerd voor een maatschappelijk probleem. In het geval van SyRI begonnen we onze strategische procedure samen met een publiekscampagne om SyRI te stoppen én om het maatschappelijk debat aan te wakkeren over hoe de overheid met haar burgers dient om te gaan in een digitaliserende samenleving. De rechtszaak is gewonnen, maar vooral buiten de rechtszaal hebben we winst geboekt. Voor mij laat dit zien dat strategisch procederen werkt. SyRI is effectief uitgeschakeld. De bescherming van de data van burgers tegen de overheid is in het publieke debat voorgoed op de kaart gezet. Er is tegen SyRI gedemonstreerd en er is weer ruimte voor lobby en advocacy. De rechtszaak tegen SyRI bewijst dat strategisch procederen een effectief en legitiem middel voor verandering is. – Merel Hendrickx Deze column is oorspronkelijk gepubliceerd in het jaarverslag van 2019.